Bħal ħafna qaddisin oħra u martri ta’ l-ewwel żmienijiet tal-Knisja, dak li nafu dwar Santa Ċeċilja m’huwiex ibbażat fuq fatti storiċi, kull ma li nafu hu li għexet u mietet martri. Dak li nafu dwar il-ħajja tagħha għaddha għandna bil-kelma tal-fomm minn ġenerazzjoni għall-oħra qabel ma inkitbet.
Ċeċilja twieldet fit-tieni jew tielet seklu wara Kristu, fil-belt ta’ Ruma, il-familja tagħha kienet nobbli u sinjura. Dan fi żmien meta l-emperaturi Rumani kienu qegħdin jippersegwitaw l-Insara. Hija kienet diġa Nisranija minn żgħożita, avolja li l-ġenituri tagħha kienu bla twemmien. Mhux biss kienet issum u tagħmel atti penitenzjali oħra, imma anke wegħdet li tkun l-għarusa ta’ Kristu, u Tiegħu biss. Dak iż-żmien it-tfajliet ma kienux jagħżlu huma lil minn ser jiżżewwġu. Kontra x-xewqa ta’ Ċeċilja, il-ġenituri tagħha għażlu żagħżugħ nobbli pagan li kien jismu Valerjanu. Ċeċilja ma kelliex għażla. Ma setgħetx tmur kontra r-rieda ta’ missierha, imma fl-istess ħin kienet iddeterminata li żżomm il-wegħda li għamlet lil Kristu, li tkun l-għarusa tiegħu biss. Waqt il-festa tat-tieġ, Ċeċilja qagħdet waħedha u waqt li bdiet tindaqq il-mużika, hija bdiet tkanta mal-mużika li ħasset f’qalbha, talba lill-Għarus Divin tagħha. Wara t-tieġ, Ċeċilja stqarret ma’ Valerjanu li kienet Nisranija u li kienet wegħdet li tkun l-għarusa ta’ Ġesu’ Kristu biss, wegħda ta’ verġinita’ imħarsa minn anġlu. Valerjanu ma ridx jemmen u xtaq jara l-anġlu. Il-fidi ta’ Ċeċilja baqgħet soda u bagħtet lil Valerjanu biex imur jiltaqa mal-Papa Urbanu I, li kien qiegħed jgħix fil-katakombi minħabba l-persekuzzjoni kontra l-Insara li kienet għaddeja dak iż-żmien. Valerjanu mar ifittex il-Papa, iltaqgħa miegħu u eventwalment ircievha it-tagħlim fil-Fidi Nisranija u tgħammed. Meta mar lura għand Ċeċilja, ra anġlu jpoġġi kuruna ta’ġilju abjad fuq ras Ċeċilja li tissimbolizza is-safa u oħra b’ward aħmar li tissimbolizza il-martirju.
Valerjanu qasam l-esperjenza tiegħu ma ħuħ Tiburzju, u dan ukoll tgħammed. It-tnejn saru Nsara attivi, kienu jgħinu l-kommunita Nisranija li kienu qegħdin jgħixu fil-moħbi, u kienu ukoll jidfnu l-martri Nsara. Meta inqabdu mill-awtoritajiet Rumani, ġew ordnati biex joffru sagrifiċċji lil alla falz ġove, l-aħwa irrifjutaw li jagħmlu dan. Massimu, suldat Ruman ġie ordnat biex jagħti l-martirju liż-żewġ t’aħwa, imma huwa wkoll ikkonverta għal Fidi Nisranija, wara li dan kellu viżjoni mis-Sema. It-tlieta li huma soffrew il-martirju flimkien u kienet Ċeċilja li difnithom.
Ftit wara Ċeċilja ġiet ukoll arrestata għax irrifjutat li tagħti qima lil ġove. Billi Ċeċilja kienet membru maħbuba tal-kommunita ma riedux li joqtluha fil-pubbliku, għalhekk ordnaw li tiġi imsakkra fil-kamra tal-banju biex tifga fil-fwar tal-misħun. Ċeċilja baqgħet ħajja u għalhekk ingħatat is-sentenza ta’ qtugħ ir-ras fid-dar tagħha stess. Is-suldat prova jaqtgħala rasha tlett darbiet u ma irnexillux, billi il-liġi Rumana ma tippermettix li tingħata aktar minn tlett daqqiet bix-xabla ħallewha tiżvina mill-ġrieħi li soffriet. Ċeċilja baqgħet ħajja għal tlett ijiem fi tbatija kbira. L-aħħar mumenti tagħha għaddiethom tkanta lill-gharus tagħha Ġesu’, u talbet lil dawk li kienu madwarha biex iqassmu l-ġid tagħha lill-fqar u talbet li id-dar tagħha tinbidel fi Knisja.
It-Tradizzjoni tgħid li l-Papa Urbanu I, bena Knisja fuq id-dar ta’ ‘Verġni u Martri li jisimha Ċeċilja.’ Il-Bażilika ta’ Santa Ċeċilja għandha wieqfa sa’ llum fi Trastevere ġewwa Ruma.